Toaleta bez barier – wskazówki jak dobrze dostosować toaletę

autorki:

Żaneta Krysiak – kierowniczka Projektu Sekson, Fundacja Avalon

Agnieszka Harasim – specjalistka ds. doradztwa dla osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin w Fundacji Avalon

Przy projektowaniu rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami warto pamiętać o różnorodności ich potrzeb, a także o tym, że nie każda niepełnosprawność jest widoczna. Z ogromnym wykluczeniem w dostępie do dostosowanych toalet mierzą się szczególnie osoby z niepełnosprawnością niewidoczną np. osoby z wyłonioną stomią, dla których szczególnie ważna jest toaleta z bezpośrednim dostępem do umywalki. Zachęcamy do zwiększania nie tylko dostępności, ale też otwartości na różnorodność każdego i każdej z nas.

Wskazówki – jak dobrze dostosować toaletę

• Toaleta powinna być odpowiednio duża, dająca możliwość manewrowania wózkiem, czy wejścia z osobą wspierającą. Należy zapewnić wolną przestrzeń o średnicy 150 cm lub przestrzeń w kształcie litery T o wymiarach 150 cm na 150 cm, tak aby osoba korzystająca z wózka mogła wykonać obrót o 180 stopni. Dopuszczalna wysokość progu, który umożliwi dostanie się do środka osobie poruszającej się na wózku wynosi 2 cm, szerokość drzwi powinna wynosić min. 90 cm, jeśli w naszej przestrzeni próg jest wyższy warto zapewnić najazd.
• W toalecie powinna być antypoślizgowa posadzka. Regulowane lustra nad umywalką lub w jej pobliżu, dzięki czemu osoba z niepełnosprawnością będzie mogła swobodnie zmodyfikować wysokość lustra i kąt jego nachylenia do swoich potrzeb
• Wszelkie włączniki, przyciski, umywalka i inne akcesoria powinny być zamontowane na wysokości maksymalnie 120 cm.
• Wysokość sedesu powinna mieścić się w przedziale 45-50 cm, czyli wyżej niż standardowe klozety. Misa sedesu powinna być wydłużona do 70 cm i wyposażona w deskę z nacięciami zapewniającymi komfortowe korzystanie – najlepiej z funkcją wolnego opadania, zwiększającą komfort oraz bezpieczeństwo osoby korzystającej.
• Podajnik papieru toaletowego powinien się znajdować na wysokości 60 – 70 cm od posadzki, w okolicy przedniej krawędzi miski ustępowej. Uruchamianie spłuczki może się odbywać automatycznie lub ręcznie, nie może być to jednak spłuczka obsługiwana za pomocą nogi. Przycisk spłuczki powinien się znajdować z boku miski ustępowej na wysokości nieprzekraczającej 80 – 110 cm (górna krawędź przycisku).
• Umywalkę należy umieścić w taki sposób, aby była możliwość podjazdu wózkiem. Świetnym rozwiązaniem będą umywalki regulowane, rekomendowane są syfony podtynkowe, które obniżają ryzyko zranienia, ponieważ nie można się o nie uderzyć ani oparzyć
• Wśród potrzeb osób z niepełnosprawnością sensoryczną, intelektualną i w spektrum autyzmu bardzo ważne są: regulowane oświetlenie i ciche pomieszczenie.
• Ruchome przedmioty np. kosze na śmieci czy dozowniki należy umieszczać z boku, aby zapewnić wystarczającą wolną przestrzeń do manewrowania i obracania.
• Akcesoria łazienkowe (np. uchwyty na papier toaletowy, wieszaki, pojemniki z środkami higienicznymi) powinny znajdować się w zasięgu ręki i umożliwiać korzystanie bez zmiany pozycji siedzącej, w toaletach bez barier pojemniki mogłyby być usytuowane bliżej sedesu, tak by móc do niego sięgnąć i wyciągnąć potrzebne środki, korzystając równocześnie z toalety. Ważne, żeby pojemniki takie miały uchwyt, najlepiej sprawdzą się otwarte koszyczki.
• Ciąg komunikacyjny prowadzący do łazienki dla osób z niepełnosprawnościami powinien być oznaczony tak, aby bez problemów trafiły do niej osoby słabowidzące. W przypadku osób niewidomych stosuje się oznaczenia o specjalnej, wypukłej fakturze ułatwiającej odnalezienie kierunku w przestrzeni (wejście do toalety powinno być oznaczone za pomocą piktogramów na ścianach oraz informacją w alfabecie Braille’a).

Poręcze łazienkowe, czyli tzw. uchwyty

Uchwyty dla osób z niepełnosprawnościami pozwalają utrzymać równowagę, poczuć się bezpiecznie i stabilnie. Są nieocenioną pomocą w trakcie wykonywania codziennych czynności higienicznych. Uchwyty służą przede wszystkim do przytrzymania się, ale też przesadzania w trakcie zmiany pozycji.

Poręcze dla osób z niepełnosprawnościami powinny być zainstalowane możliwie jak najbliżej ścian, dzięki czemu przemieszczanie się staje się łatwiejsze oraz daje większą swobodę ruchów. Muszą mieć ergonomiczny kształt (np. zaokrąglony ze spłaszczeniem od przodu), łatwo dopasowujący się do dłoni. Powinny być również atestowane (najlepiej z atestem higienicznym PZH) oraz posiadać informacje o maksymalnym obciążeniu.

Poręcze muszą znajdować się z po obu stronach muszli, każda w odległości 32-40 cm (mierząc od osi muszli do osi poręczy). Poręcze powinny wystawać na 10 do nawet 25 cm przed muszlę, by swobodnie przytrzymać się mogły osoby stojące. Z kolei wysokość montażu tych uchwytów to 20-30 cm nad muszlą. Uchwyty powinny być zamontowane również przy umywalce w dostosowanej toalecie.

Prawidłowy montaż powinien być zastosowany w odległości do 40 cm od osi umywalki do osi poręczy, nie bliżej jednak niż 5 cm między umywalką a poręczą, by zmieściła się dłoń. Górna krawędź poręczy i umywalki powinny być na jednej wysokości. Poręcz powinna być co najmniej równo z przodem umywalki, a najlepiej, gdyby wystawała na 10-25 cm.

Komfortka i podnośnik

Komfortki to niestety wciąż rzadkość. Komfortka to pomieszczenie z leżanką czy przewijakiem dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Najlepiej, jeśli jest połączona z dostosowaną toaletą. Dzięki temu rozwiązaniu zmiana środków menstruacyjnych może odbywać się w komfortowych i higienicznych warunkach. Dzięki akcji „Przewijamy Polskę” możemy śledzić wciąż wydłużającą się listę miejsc, które zapewniają w swoich placówkach i instytucjach dostęp do komfortki. Niedługo też znajdziecie je na naszej Mapie Dostępności, która przechodzi aktualnie modernizację.

Podnośnik

Podnośnik to urządzenie napędzane elektrycznie i sterowane za pomocą pilota.Uławia ono przesadzanie osoby z niepełnosprawnością i jej transport z wózka na toaletę oraz z toalety na wózek, bez konieczności dźwigania oraz podnoszenia osoby potrzebującej. Dzięki podnośnikowi można zmniejszyć ryzyko wystąpienia urazów wtórnych, powstałych podczas transferu lub zmiany pozycji osoby z niepełnosprawnością, a także zwiększyć poczucie niezależności.

Takie rozwiązanie jest bardzo wygodne i pozwala szybko wykonać wszelkie niezbędne czynności bez użycia siły. Podnośnik składa się z regulowanej ramy jezdnej, aby możliwe było uzyskanie oczekiwanej stabilności. W zależności od modelu, zawieszka jest wykonana z materiałów szybkoschnących, trwałych i przepuszczających wodę. Dzięki temu mogą być one stosowane między innymi w trakcie korzystania z toalety.

System wzywania pomocy SOS

Instalacja tego urządzenia służy przede wszystkim osobom z niepełnosprawnościami w zapewnieniu im bezpieczeństwa. Dzięki niemu, osoba z niepełnosprawnością, która potrzebuje niezbędnej pomocy, może poinformować inne osoby o swoim zagrożeniu. Także blisko WC powinien znajdować się przycisk umożliwiający wzywanie pomocy. Musi być on oznaczony kontrastowym kolorem oraz być dostępny z pozycji siedzącej i leżącej.

W tym celu stosuje się przyciski lub linki.

• Przyciski powinny być przynajmniej w dwóch miejscach – na wysokości do 40 cm nad posadzką oraz od 80 do 110 cm nad podłogą. Jeśli jest też przycisk odwołania alarmu, powinien być umieszczony na tej drugiej wysokości, ale tak, by nie był mylony z przyciskiem alarmu
• Jeśli zaś stosujemy linkę, powinna się kończyć na wysokości nie większej niż 10 cm nad podłogą i sięgać do wysokości co najmniej 180 cm

Samozamykacz

Wiele osób ma trudności z sięgnięciem do tyłu i zamknięciem za sobą otwartych drzwi. Samozamykacz eliminuje taką konieczność. Ułatwia to otwieranie drzwi nie tylko osobom z niepełnosprawnościami, ale także dzieciom i osobom starszym, którym czynność ta również może sprawiać problemy. Urządzenie działa na zasadzie wytwarzanej energii poprzez otwarcie drzwi oraz następnie ich kontrolowanym powrocie do stanu poprzedniego.

Przepisy prawne

Przepisy dostosowania obiektów osób z niepełnosprawnościami reguluje prawo międzynarodowe, unijne i polskie. Wśród najważniejszych zapisów prawa międzynarodowego są: Rezolucja 48/96 nt. Standardowych Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych z 20 grudnia 1993 r. i Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych. Regulacje w prawie unijnym zawiera m.in. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010-2020 i rezolucja ResAP(2001)1. W przypadku polskiego prawa należy zapoznać się z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a także z ustawą Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. Są to nadrzędne akty prawne, których warunki muszą spełniać wszystkie budynki użyteczności publicznej i komercyjnej (urzędy, ośrodki zdrowia, restauracje).

Bibilografia:

https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/standardy-dostepnosci-budynkow-dla-osob-z-niepelnosprawnosciami?fbclid=IwAR2exZQKZ5MheNjrT2py-ST51JykLUFSx3dw7qaphLPMYbtEBVlmTVWs7Es

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19940890414&fbclid=IwAR2DHEp1KDS_UHPKi2Hqd5EqVNoX85v2iyNtFC-3RJzgTji8f3yHxeJRwyA

—