Spójrz ich oczami – o niepełnosprawności wzroku cz. II
Tekst: Dorota Terkiewicz, tyflopedagożka
Rozwiązania wspierające osoby z niepełnosprawnością wzroku
Celem działań wspierających osoby z niepełnosprawnością wzrokową jest przede wszystkim:
- ułatwienie samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie,
- poprawa jakości życia,
- zapoczątkowanie procesu rehabilitacji i wzbudzanie motywacji do jej kontynuowania,
- aktywizacja zawodowa i społeczna.1
Rodzina oraz osoba z niepełnosprawnością wzrokowa otrzymują kompleksową pomoc w miejskich ośrodkach pomocy społecznej. Z kolei osoba tracąca wzrok np. z powodu cukrzycy, jaskry lub zaćmy może skorzystać z opieki lekarskiej w Warszawie na ul. Karmelickiej 26 w Centralnej Przychodni Rehabilitacyjno– Leczniczej. Przyjmowani są w niej pacjenci z całej Polski.
Ponadto niewidomi i słabowidzący oraz ich rodziny mogą liczyć na pomoc wielu fundacji, stowarzyszeń, związków i kół. Są to m.in.:
- Fundacja Labrador, Fundacja Pies Przewodnik
- Fundacja Kultury Bez Barier
- Wielozmysły
- Fundacja Na Rzecz Osób Niewidomych i Słabowidzących
- Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Laskach
- Fundacja Vis Maior
- Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Cross (sport dla osób z niepełnosprawnością wzroku)
- Polski Związek Niewidomych, o którym więcej poniżej.
Osoby z niepełnosprawnością wzroku to bardzo zróżnicowana grupa, o różnych potrzebach oraz indywidualnych możliwościach radzenia sobie z niepełnosprawnością. Niewidomi i słabowidzący mają ograniczony dostęp do poznawania świata. Nie należy jednak twierdzić, że niedostępne jest im odkrywanie nowych rzeczy i zjawisk. Jeśli chcemy na chwilę zobaczyć świat innymi zmysłami warto wybrać się na „Niewidzialną Wystawę’’ Warszawie (http://niewidzialna.pl/) lub do ,,Laboratorium Ciemności-przejrzyjmy na oczy” w PZN.
Polski Związek Niewidomych
Największa organizacja wspierająca osoby z niepełnosprawnością wzroku. Jego regionalne okręgi oraz koła udzielają osobom niewidomym i słabowidzącym oraz ich rodzinom porad w zakresie pomocy psychologicznej, zdrowotnej, prawnej, rehabilitacyjnej, aktywizacji zawodowej oraz animacji czasu wolnego. Niepełnosprawni wzrokowo mogą skorzystać z warsztatów, szkoleń wyjazdowych albo prowadzonych w warunkach domowych. Program warsztatów dostosowany jest do aktualnych potrzeb uczestników i może obejmować trening samodzielnego wykonywania czynności życiowych, orientacji i poruszania się, nauki pisma brajla, trening posługiwania się pomocami optycznymi. Oferowana jest także pomoc asystenta/ki lub przewodnika/czki w zakresie załatwiania formalności w urzędach czy w innych sytuacjach życiowych. W zakresie poruszania się i orientacji przestrzennej osoby z niepełnosprawnością wzroku mogą ubiegać się o psa przewodnika. W punktach PZN mogą także skorzystać z biblioteki książki brajlowskiej oraz mówionej (format mp3, audiobooki, filmy z audiodeskrypcją). W sklepach lub w wypożyczalniach przy oddziałach PZN można zaopatrzyć się w sprzęt ułatwiający codzienne życie oraz poruszanie się. Ten najbardziej potrzebny to: laski składane i zwykłe, lupy, lunety, czytaki pisma, maszyny brajlowskie (maszyna do pisania w brajlu), mówiące zegarki, ciśnieniomierze, wagi, termometry, igły do szycia, sygnalizatory poziomu cieczy. W zakresie pomocy w uzyskaniu sprzętu komputerowego niewidomi i słabowidzący mogą liczyć na szkolenia z korzystania z nowych technologii. PZN wypożycza lub pomaga w uzyskaniu funduszy na zakup komputera ze specjalistycznym oprogramowaniem oraz innych pomocy elektronicznych.
Narzędzia wspierające osoby z niepełnosprawnością wzroku
Do sprzętu elektronicznego, który ułatwia codzienne funkcjonowanie oraz kontynuowanie bądź podjęcie pracy zawodowej należą min.:
- lupy elektroniczne ręczne lub wielkości smartfona powiększające normalny tekst,
- dyktafony,
- elektroniczne powiększalniki,
- klawiatura brajlowska – zamiast normalnych liter na klawiszach są litery w piśmie Brajla
- urządzenie penfriend – umożliwia oklejenie przedmiotów etykietami w piśmie Brajla dzięki ich zeskanowaniu odczytuje tę etykietę
- linijki (monitory) brajlowskie – przekształcają informacje graficzne, tekstowe na znaki brajlowskie,
- skanery i drukarki brajlowskie,
- notatniki brajlowskie.2
Auto Lektor – odczytuje dowolny tekst, nawet o słabej jakości druku np. gazety. Urządzenie podłączone do Internetu pozwala na korzystanie z poczty mailowej oraz umożliwia przeglądanie stron www.
RoboBraille – bezpłatny serwis internetowy, który konwertuje przesyłane do niego teksty na mowę syntetyczną lub pismo Brajla. Usługa działa w obie strony – możemy przesłać tekst brajlowski i prosić o tłumaczenie na tekst czarnodrukowy. Serwis nie wymaga posiadania u siebie konta, musimy tylko mieć pocztę elektroniczną (więcej na http://robobraille.org/)
Audiodeskrypcja – wprowadziła ogromną zmianę w jakości życia osób z niepełnosprawnością wzrokową. Umożliwia zrozumienie i dostęp do zasobów sztuki wizualnej oraz wystaw, muzeów, galerii, teatrów, kin i programów telewizyjnych. Audiodeskrypcja to przekład tego co się dzieje lub skrótowy opis umieszczony pomiędzy dialogami zawierający informacje, które są dostępne tylko wzrokowo (np. dziewczyna o rozwianych włosach blond, ubrana w krótką sukienkę w maki, szybko biegnie polną drogą). Osoby z niepełnosprawnością wzrokową na własnym telewizorze w ustawieniach sprzętu mogą włączyć/wyłączyć taką opcję. Jeśli idą do muzeum czy na wystawę otrzymują zestaw słuchawkowy z nagranym opisem tematu wystawy, opisem dzieł i autorów. Dla osób z niepełnosprawnością wzrokową w stopniu znacznym lub umiarkowanym wstęp do muzeów państwowych jest bezpłatny. Ta grupa zwolniona jest także z opłacania abonamentu radiowo-telewizyjnego.
Aktywizacja zawodowa
Osoby, które chcą podjąć pracę zawodową lub zmuszone są zrezygnować z dotychczas wykonywanej pracy mogą liczyć na wsparcie w tym obszarze. Osoba z niepełnosprawnością wzrokową pracuje w zmniejszonym wymiarze czasu, nie wykonuje pracy w godzinach nocnych czy nadliczbowych, przysługuje jej dodatkowy urlop na turnus rehabilitacyjny oraz prawo do dostosowania środowiska pracy (np. wyposażenie w program komputerowy powiększający lub odczytujący tekst). Na te działania pracodawca może otrzymać środki finansowe z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych3
Jeśli stopień niepełnosprawności wzrokowej jest znaczny lub umiarkowany osoba ta otrzymuje rentę. Uzyskanie orzeczenia o niezdolności do pracy nie jest równoznaczne z zakazem jej wykonywania. Osoby pobierające rentę mogą pracować zarówno w systemie pracy chronionej jak i na otwartym rynku pracy. Muszą jednak liczyć się z tym, że dodatkowe dochody mogą spowodować zmniejszenie a nawet zawieszenie wypłaty świadczenia4
Dostępność architektoniczna
Orientację przestrzenną i dotarcie do właściwego miejsca ułatwiają mapy i schematy opisane pismem Brajla a (możliwe do odczytania dotykiem), mówiące przyciski np. w windach, kontrastowo dobrane kolory schodów, specjalne powierzchnie (wyżłobienia) w podłodze prowadzące osobę do celu. Orientację na zewnątrz wspomagają także dźwiękowe sygnalizatory zmiany świateł, mówiące tablice rozkładu jazdy, informacje na przystankach.
Podsumowanie
Dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z każdym raportem wykazują, że coraz więcej osób ma problem ze wzrokiem. Ma na to wpływ wydłużanie się życia oraz starzenie się społeczeństwa. Z jednej strony postęp medycyny oraz rehabilitacji pozwala na skuteczne leczenie schorzeń wzroku, z drugiej zaś strony nadmierne korzystanie z ekranów (smartfony, tablety, komputery, telewizory) już od najmłodszych lat jest przyczyną pogarszania się wzroku. Dlatego ważne jest edukowanie w tym zakresie oraz poznanie narzędzi i rozwiązań wspierających.
- http://ww.pzn.org.pl
- więcej na http://harpo.com.pl/
- więcej na https://www.pfron.org.pl/pracodawcy/wyposazenie-stanowisk-pracy/
- więcej na https://www.spes.org.pl/twoje-prawa
—