Rehabilitacja w zaburzeniach erekcji

tekst: Katarzyna Rondzio – fizjoterapeutka Centrum Aktywnej Rehabilitacji Fundacji Avalon

Zwiększanie świadomości społecznej w kwestiach zdrowia seksualnego oraz coraz szerszy dostęp do skutecznych metod leczenia zaburzeń erekcji u osób w średnim i podeszłym wieku daje możliwości satysfakcjonującego życia seksualnego w późniejszych latach życia.

Czym jest prawidłowa erekcja? 

Prawidłowa erekcja może być efektem stymulacji okolic genitalnych lub/i psychogennego podniecenia – jest efektem współpracy układu nerwowego oraz naczyniowego. Do jej powstania niezbędne jest wyhamowanie części współczulnej autonomicznego układu nerwowego oraz prawidłowy dopływ krwi do ciał jamistych prącia. Część współczulna AUN działa m.in. w sytuacjach stresu, czyli krótko mówiąc: do uzyskania erekcji niezbędne jest zrelaksowanie i odprężenie. Wraz z wiekiem wzrasta częstość występowania zaburzeń wzwodu. Szacunkowe dane mówią, że w Polsce – wśród mężczyzn powyżej 35 r.ż. – zaburzeniami dotkniętych jest ok. 1,5 miliona osób, z czego tylko 15-36% decyduje się na leczenie. 

Jakie mogą być przyczyny problemów ze wzwodem? 

Zaburzenia erekcji wpływają negatywnie na jakość życia mężczyzn, a także ich osób partnerskich. Mimo to, wielu mężczyzn nie szuka pomocy medycznej, co może być związane z różnymi czynnikami, między innymi brakiem edukacji czy uwarunkowaniami kulturowymi.  

Zaburzenia wzwodu mogą być spowodowane: zaburzeniami hormonalnymi, neurologicznymi, naczyniowymi, psychicznymi, działaniem niepożądanym leków czy dysfunkcją ciał jamistych prącia. 

Najczęstszym podłożem zaburzeń erekcji jest podłoże naczyniowe – nadciśnienie tętnicze oraz choroby układu sercowo-naczyniowego czy przebyte udary mózgu.  

Wystąpienie zaburzeń wzwodu poprzedza o 2-3 lata pojawienie się choroby niedokrwiennej serca – uznawane jest za wczesny marker ChNS. Taki marker to ważny sygnał wysyłany przez układ krążenia, dający znać, że serce nie funkcjonuje prawidłowo i należy się poddać diagnostyce kardiologicznej. 

Występowaniu zaburzeń erekcji sprzyja także cukrzyca – im dłużej trwa choroba, tym ryzyko zaburzeń erekcji jest większe. Innymi czynnikami ryzyka są także m. in.: nadczynność lub niedoczynność tarczycy, spadek poziomu testosteronu, postępujący wraz z wiekiem, a także choroby prostaty.  

Czynniki ryzyka a zaburzenia erekcji  

Ważnymi czynnikami ryzyka, na które człowiek ma wpływ są: palenie papierosów, spożywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej, zażywanie substancji psychoaktywnych. Takim czynnikiem jest także  pracoholizm bowiem nasila problemy w relacjach partnerskich. Zbyt wczesna inicjacja seksualna, która nie sprzyja zdrowiu seksualnemu, może zwiększyć ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji ponieważ łączy się ze stresem emocjonalnym powiązanych chociażby ze strachem przed ciążą czy chorobami przenoszonymi drogą płciową. Kolejnym poważnym czynnikiem ryzyka są zespoły depresyjne. Bardzo często dochodzi tu do mechanizmu błędnego koła – związane z depresją zaburzenia wzwodu nasilają stan depresyjny,  co prowadzi do jeszcze silniejszych zaburzeń.  

Wśród innych neuropsychologicznych i neurologicznych czynników ryzyka występują także: zaburzenia lękowe, schizofrenia, choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona. Również POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) może powodować dysfunkcje erekcji, gdyż wiąże się ze znacznym zmniejszeniem aktywności fizycznej, przez co zmniejsza się wydolność.  

Diagnostyka zaburzeń erekcji  

Do prawidłowego zdiagnozowania zaburzeń erekcji niezbędne są szczegółowy wywiad, badania laboratoryjne oraz badania USG z wykorzystaniem funkcji Dopplera. USG Doppler służy ocenie stanu tętnic i żył. W wywiadzie zaś zbiera się informacje dotyczące klinicznej oceny stanu zdrowia, warunków psychosocjalnych oraz życia seksualnego – zwracana jest uwaga na zmniejszone libido, ocenę siły erekcji, jakość orgazmu i czas potrzebny do jego utrzymania, a także wielkość krzywizny prącia i objętość oraz jakość ejakulatu. Badania laboratoryjne obejmują m.in.: morfologię krwi, poziom glukozy, TSH, PSA, prolaktyny, wolnego testosteronu, a także lipidogram.  

Obecność i nasilenie zaburzeń erekcji ocenia się przy pomocy Międzynarodowego Indeksu Zaburzeń Erekcji (IIEF), który obejmuje różne aspekty życia seksualnego. IIEF stanowi uzupełnienie oceny klinicznej i badań dodatkowych, a także wykazuje szczególną przydatność w badaniach przesiewowych.  

Zaburzenia erekcji  – jak je leczyć?  

Leczenie zaburzeń erekcji prowadzone jest w oparciu o przyczynę ich wystąpienia. W przypadku zaburzeń na tle psychogennym prowadzona jest terapia psychoseksualna, samodzielna lub skojarzona z innymi metodami terapeutycznymi. W przypadku młodych osób, u których przyczyną zaburzeń jest pourazowa dysfunkcja tętnicza, dobre efekty przynosi chirurgiczna rewaskularyzacja prącia. Polega ona na ominięciu zamkniętego światła (zwężenia) tętnicy poprzez wykonanie przeszczepu żylnego, co umożliwia prawidłowy napływ krwi. Żyły do zabiegu pobierane są najczęściej z kończyny dolnej. 

Zaburzenia na tle hormonalnym mogą być leczone przez suplementację testosteronu. W innych przypadkach – w leczeniu farmakologicznym stosuje się leki PDE-5 (np. powszechnie kojarzona Viagra). Leki te działają rozszerzająco na naczynia krwionośne, rozszerzają one ciała jamiste prącia umożliwiając erekcję. Jednakże nie inicjują one wzwodu – wymagają stymulacji seksualnej do jego rozpoczęcia – służą jako wspomaganie. W przypadku nieskuteczności tej metody leczenia stosuje się iniekcje do ciał jamistych oraz aplikacje docewkowe. Leczenie trzeciego rzutu, stosowane w przypadku nieskuteczności wcześniej wspomnianych metod, to chirurgiczna implantacja protez prącia – plastycznych lub napełnianych powietrzem. W przypadku wyboru tej metody leczenia mogą pojawić się powikłania w postaci infekcji lub mechanicznych uszkodzeń protezy.  

Rehabilitacja seksualna w leczeniu zaburzeń wzwodu 

Osiągnięcie sukcesu terapeutycznego w przypadku leczenia zaburzeń erekcji wymaga przestrzegania podstawowych zasad rehabilitacji seksualnej:  

• maksymalnego pobudzenia mechanizmów fizjologicznych organizmu, 
• adaptacji do ograniczeń poprzez wykorzystanie różnych środków (np. wibratory) i leków, 
• podtrzymania terapii z pozytywnym nastawieniem. 

Ważną rzeczą jest również praca z mięśniami dna miednicy, które uczestniczą w poprawie napływu krwi do prącia, a także w przygotowaniu do ejakulacji.  

Skuteczny schemat fizjoterapeutyczny leczenia zaburzeń erekcji obejmuje ćwiczenia mięśni dna miednicy, kształtowanie zastępczego sprzężenia zwrotnego oraz elektrostymulację mięśni krocza. Sprzężenie zwrotne to dostarczanie sygnałów o zmianach w organizmie oraz świadome modyfikowanie funkcji ludzkiego organizmu, które na co dzień nie są kontrolowane przez nas.  

Ważnym elementem takiej terapii jest edukacja w zakresie anatomii i fizjologii dna miednicy oraz fizjologii erekcji. Uczestnicy terapii są uczeni jak prawidłowo, selektywnie i świadomie napinać mięśnie dna miednicy w różnych pozycjach: zaczynając od pozycji leżącej na plecach ze zgiętymi nogami, w której osoba prowadząca rehanilitację, poprzez badanie manualne przez odbyt, ocenia prawidłowość napięcia mięśni. Ćwiczenia wykonuje się w formie krótkich oraz długich skurczów. Z uwagi na to, jak ważną funkcję w osiągnięciu i utrzymaniu prawidłowego wzwodu pełnią mięśnie dna miednicy – fizjoterapeuta jest osobą niezbędną w procesie rehabilitacji erekcji. 

Elektrostymulacja prowadzona jest z wykorzystaniem elektrody analnej lub elektrod powierzchownych umieszczonych pomiędzy moszną a odbytem. W literaturze naukowej występują także pojedyncze doniesienia o leczeniu zaburzeń erekcji przy pomocy wolnozmiennych pól magnetycznych – z dość dobrą tolerancją zabiegów i niską ilością efektów ubocznych.  

Podsumowanie

Zaburzenia erekcji wymagają interdyscyplinarnego podejścia i pracy zespołu specjalistów i specjalistek różnych zawodów medycznych – ponieważ sam mechanizm erekcji jest zależny od wielu czynników zarówno psychicznych, jak i stricte organicznych.  

Niestety, ze względu na to, iż zaburzenia wzwodu wciąż postrzegane są jako “wstydliwe”, wiele osób szuka porad na własną rękę, próbuje przyjmowania suplementów, których skład nie jest kontrolowany tak, jak leków co często jest błędną ścieżką.  

Najlepszym wyborem jest wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego, bądź lekarza pierwszego kontaktu, który powinien zlecić odpowiednie badania i pokierować dalej. 

Źródło:  

Onik, G., Knapik, K., Lar, G. C., Siero, A., Flak, B., Brus, H., Słotny, K.S. (2014). Rehabilitacja w zaburzeniach erekcji 

—