Asystencja osobista osoby z niepełnosprawnością – przyjaźń czy praca?
Tekst: Kamil Zięba, Projekt Sekson
Niezależność w codziennym życiu jest jednym z najistotniejszych filarów w procesie wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Niepełnosprawność nie powinna być przeszkodzą w żadnym z obszarów bieżącego funkcjonowania. Jednym z mechanizmów umożliwiających niezależne życie osobie z niepełnosprawnością, będących szansą na samodzielne funkcjonowanie bez angażowania członków rodzin jest usługa asystencji osobistej.
Aspekty prawne
Zawód ten został wprowadzony na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 marca 2001 r. Rolą asystenta osobistego, jest umożliwienie osobie z niepełnosprawnością możliwie najbardziej samodzielne funkcjonowanie i podejmowanie aktywności społecznych i zawodowych. W przypadku osób niewidzących bądź niesłyszących taka asystentura wymaga dodatkowych umiejętności, przede wszystkim posługiwania się językiem migowym bądź innymi alternatywnymi środkami komunikacji.
Zasady współpracy wyznaczają same osoby z niepełnosprawnościami, jest to zależne od ich potrzeb i decyzji. W tej współpracy, to sama osoba z niepełnosprawnością jest pracodawcą i usługobiorcą.
Od października 2019 roku realizowany jest program „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej”, finansowany ze środków Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych – tu znajdziesz więcej informacji..
Funkcja takiego asystenta jest regulowana prawnie, w związku z czym podlega ścisłej kontroli i nadzorowi. Zgodnie z regulaminem programu, asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością pomaga osobom sprawnym intelektualnie, ale niesprawnym ruchowo. Nie podejmuje decyzji za swojego podopiecznego, ale wykonuje jego polecenia i na jego prośbę pomaga w codziennym życiu, w szczególności w czynnościach, których – ze względu na ograniczenia fizyczne – osoba z niepełnosprawnością nie może wykonać sama.
Co należy do obowiązku osoby asystującej? M.in.:
- wsparcie w wykonywaniu czynności dnia codziennego;
- pomoc w czynnościach pielęgnacyjnych, o ile nie są to czynności medyczne
- pomoc w wyjściu z domu, powrocie do domu lub dojazdach;
- załatwianie spraw urzędowych;
- pomoc w korzystaniu z dóbr kultury (np. muzeum, teatr, kino, galerie sztuki, wystawy);
- zaprowadzanie dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności do placówki oświatowej lub przyprowadzaniu ich z niej;
- asystencja osobistej na terenie szkoły, ale może być ona realizowana wyłącznie w przypadku, gdy szkoła nie zapewnia tej usługi.
Asystencja osobista – wyniki badań “Seksualność i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością ruchową”
Temat asystencji osobistej został także poruszony w zrealizowanych na zlecenie Fundacji Avalon badaniach „Seksualność i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością ruchową.”
Badania jednoznacznie ukazują, że Polski system asystencji osobistej niewątpliwie nie odpowiada na potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Jest zbyt mało elastyczny w kwestii godzin oraz zakresu usług. Chociaż wszyscy biorący udział w badaniu podkreślali rolę niezależności osoby z niepełnosprawnościami jako niezbędną do satysfakcjonującego życia, to zaledwie 12% badanych zadeklarowało, że kiedykolwiek korzystało z usług asystenta osobistego.
Osoby asystujące postrzegane są jako osoby, które mogłyby nie tylko wesprzeć niezależne życie osoby z niepełnosprawnością ruchową, ale wpłynąć również pozytywnie na relacje w związku i możliwość realizowania potrzeb seksualnych. Dzięki ich obecności rodzice, partnerzy i partnerki musieliby wchodzić w rolę osoby opiekującej się (dałoby to możliwość podjęcia pracy i realizacji zawodowej), a osoba z niepełnosprawnością mogłaby zachować swoją niezależność i większą autonomię.
Matki osób z niepełnosprawnościami wskazywały także na ogromną potrzebę posiadania asystenta czy asystentki, jako formy pomocy przy wysiłku fizycznym podczas opieki nad dzieckiem, natomiast fakt jego obecności, miałby również pozytywny wpływ w kwestii zdrowia psychicznego rodziców i bliskich
Asystencja osobista w relacji osób z niepełnosprawnościami
Asystencja osobista jest różnie rozumiana przez kobiety i mężczyzn z niepełnosprawnościami Kobiety widzą w niej „niewidzialną pomoc”, neutralną osobę, świadczącą konkretne usługi. Oczekują od niej wykonywania zadań, nieoceniania potrzeb, bezemocjonalnego podejścia obu stron do współpracy. Dla mężczyzn z niepełnosprawnością asystent_ka to osoba, która z czasem może zostać przyjacielem, którego zadaniem ma być nie tylko pomoc w wykonywaniu konkretnych czynności, ale również rozmowa i wsparcie. Asystencja osobista może być również źródłem nowych kontaktów towarzyskich. Niezależnie od nastawienia, każda z grup poskreślała, że taka usługa jest niezbędna, aby osoba z niepełnosprawnością mogła żyć w sposób, jaki uzna za dobry dla siebie. W relacjach z osobą asystującą ważne jest, aby nie podejmowała decyzji za osobę z niepełnosprawnością i nie wykazywała chęci kierowania jej życiem (tę obawę wyrażały głównie kobiety).
Wg badanych asystencja powinna występować w dwóch formach: stałej, codziennej asystencji (włączając w to czynności higieniczne) i asystencji okazjonalnej np. przejazd, zakupy, sprzątanie. Osoba z niepełnosprawnością musi akceptować osobą wspierającą i czuć się przy niej dobrze i komfortowo. W przypadku asystencji stałej, nie powinno dochodzić do częstej zmiany osoby asystującej, jednak musi istnieć taka możliwość, jeżeli któraś ze stron nie będzie czuć się komfortowo w danej relacji.
Osoby z niepełnosprawnościami nadal są postrzegane w naszym społeczeństwie jako niesamodzielne i zależne od innych. Efektem tego jest uzależnienie od członków rodziny, instytucjonalizacja opieki, czy nawet izolacja. Optymalnym rozwiązaniem, które stwarza szanse na samodzielne życie – są właśnie usługi asystencji osobistej. Asystent powinien być uwrażliwiony na potrzeby swoich podopiecznych, a nadrzędnym jego celem jest działanie na rzecz drugiej osoby. Dopasowanie odpowiednich metod do potrzeb swojego podopiecznego, daje ogromną szansę na coraz lepszy rozwój i coraz większe poczucie autonomii osoby z niepełnosprawnością.
Źródła:
- Co powinieneś wiedzieć o „Asystencie osobistym osoby niepełnosprawnej”? – Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl (www.gov.pl)
- Badania „Seksualność i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością ruchową”
- Agnieszka Harasim, Asystent osoby z niepełnosprawnością – wszystko, co musisz wiedzieć, dostęp: Asystent osoby z niepełnosprawnością – wszystko, co musisz wiedzieć - FundacjaAvalon.pl
—