Tożsamości płciowe i orientacje seksualne 

tekst: Żaneta Krysiak, projekt Sekson 

Ten artykuł powstał z okazji Międzynarodowego Dnia Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii. Pomoże Ci uporządkować wiedzę z zakresu tożsamości płciowej i seksualnej. Znajdziesz w nim najważniejsze pojęcia dotyczące płci i orientacji seksualnej, a także listę telefonów pomocowych i organizacji, które wspierają osoby LGBTI(1). 

 

Dyskryminacja

Przemoc i dyskryminacja wobec osób nieheteronormatywnych i transpłciowych w Polsce rośnie, na co wskazuje m.in. raport Rzecznika Praw Obywatelskich(2). Według rankingu ILGA Europe z 2020 r. (3), Polska znajduje się na ostatnim miejscu wśród krajów UE, jeśli chodzi o poziom równości, praw i wolność osób LGBTI. W Polsce nadal dominuje społeczna heteronormatywność – heteroseksizm, a funkcjonując w określonym kontekście społecznym i kulturowym jesteśmy przesiąknięci tą narracją. Dodatkowo, obecną polaryzację potęguje także dyskurs polityczny, który reprezentuje negatywy stosunek do środowisk nieheteronormatywnych. Sytuacja osób z niepełnosprawnościami w tym obszarze jest szczególnie trudna – osoby LGBTI z niepełnosprawnościami dotknięte są podwójnym wykluczeniem – ze względu na swoją tożsamość płciową, seksualną i niepełnosprawność.  

Warte przytoczenia jest stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksualnego w sprawie związków i rodzicielstwa osób homoseksualnych i biseksualnych:  

„Związki osób biseksualnych i homoseksualnych, podobnie jak zakładane przez nie rodziny, są w Polsce faktem. Uważamy, że konieczne jest umożliwienie formalizacji związków osób tej samej płci, zapewniając im tym samym ochronę prawną.”(4) 

Reprezentuje ono rzadką postawę równości i inkluzywności a także zwraca uwagę na potrzebę legalizacji związków par jednopłciowych

 

Czym jest tożsamość płciowa? 

Płeć to podstawowy element naszej seksualności. Wyróżniamy płeć: 

• BIOLOGICZNĄ – na podstawie wyglądu i budowy anatomicznej 
• METRYKALNĄ – ustalaną po urodzeniu dziecka i ustanawianą prawnie 
• PSYCHICZNĄ – definiowana jest przez naszą tożsamość seksualną, psychiczne poczucie przynależności do grupy kobiet lub mężczyzn, określa się ok. drugiego roku życia – w tym wieku dziecko potrafi już powiedzieć „jestem chłopcem/dziewczynką”, a stabilizuje się około czwartego roku, kiedy stałość płci zostaje ukształtowana.  

Pamiętaj, że zawsze określamy osobę według jej płci psychicznej, czyli w jaki sposób chce, aby o niej mówiono. 

 

Ważne pojęcia dotyczące tożsamości płciowej 

• CIS-PŁCIOWOŚĆ – to stan, w którym płeć biologiczna pokrywa się z płcią psychiczną. 
• TRANSPŁCIOWOŚĆ – kiedy płeć biologiczna różni się od płci psychicznej, obejmuje też osoby, które nie czują się przynależne do żadnej z płci, czyli osoby niebinarne, jak i osoby transseksualne. 
•  NIEBINARNOŚĆ – oznacza, że osoba nie opowiada się za żadną z dwóch płci. 
•  INTERPŁCIOWOŚĆ – osoba ma biologiczne cechy zarówno płci męskiej, jak i żeńskiej. 

 

Czym jest tożsamość seksualna? 

Najprościej, orientacja czy szerzej tożsamość seksualna, określana jest na podstawie tego w kim się zakochuję lub kto mi się podoba, do jakiej płci czuję pociąg seksualny lub/i romantyczny. Tożsamość seksualna to stała i wrodzona preferencja, nie jest naszym wyborem.  

Istnieją różne tożsamości seksualne, m.in.: 

• Heteroseksualność – kiedy odczuwa się pociąg seksualny lub/i romantyczny do płci przeciwnej 
• Homoseksualność – kiedy odczuwa się pociąg seksualny lub/i romantyczny do tej samej płci 
• Biseksualność – kiedy odczuwa się pociąg seksualny lub/i romantyczny do płci własnej i przeciwnej 
• Aseksualność – kiedy nie odczuwa się pociągu seksualnego do żadnej z płci, osoby aseksualne mogą (ale nie muszą) odczuwać pociąg romantyczny, mogą także posiadać libido 
• Autoerotyzm – kiedy podobam się najbardziej sobie, to np. uzyskiwanie przyjemności tylko poprzez stymulacje siebie 

 

Ważne pojęcia dotyczące tożsamości seksualnej 

TRANSSEKSUALNOŚĆ – płeć biologiczna jest niezgodna z orientacją seksualną. Transeksualność wiąże się często z silną potrzebą korekty swojej płci (np. w ramach terapii hormonalnej), w 2022 r. zostanie wykreślona z nowej klasyfikacji WHO chorób i zaburzeń psychicznych ICD. 

PANSEKSUALNOŚĆ – przedrostek „pan” oznacza “wszystko”. Płeć nie warunkuje pociągu seksualnego, panseksualność odrzuca binarność płci. Oznacza to, że pociąg czuje się do drugiej osoby ze względu na jej charakter, osobowość czy inne cechy, a nie ze względu na jej płeć.  

 

Dobre praktyki 

Ona/jej – bardzo dobrą i obecną już także w Polsce praktyką jest stosowanie zaimków, które ułatwiają zorientowanie się w jaki sposób dana osoba chce, by się do niej zwracano.  jak chcemy, aby się do nas zwracano, zaimki dodaje się np. do swoich BIO na profilach społecznościowych (np. na Instagramie). 

Używanie odpowiednich zaimków wiąże się z ideą inkluzywnego języka, który w centrum stawia człowieka, a nie jego cechy, przywracając w ten sposób godność jednostce i odrzucając krzywdzące stereotypy. Dlatego też, pamiętaj – mówimy osoba homoseksualna nie „homoseksualista”. 

 

Jeśli jesteś w kryzysie i potrzebujesz pomocy – skorzystaj z tych kontaktów 

• Kompleksowe Centrum Poradnicze Fundacji Avalon, dedykowane osobom z niepełnosprawnościami, ich bliskim i rodzinie, poradnictwo jest bezpłatne i obejmuje konsultacje z seksuologiem, psychologiem, adwokatem, specjalistą ds. niepełnosprawności, https://www.fundacjaavalon.pl/programy/kompleksowe_centrum_podradnicze.html
• Grupa PONTON, Młodzieżowy Telefon Zaufania, tel. 22 635 93 92, piątki godz. 16:00-20:00 
• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, całodobowa infolinia dla dzieci i młodzieży, tel. 116 111, 
• Poradnia Telefoniczna – Niebieska Linia, tel. tel. 22 668 70 00, jeśli doświadczasz przemocy w rodzinie, od poniedziałku do niedzieli w godz. 12:00-18:00, tel. 801 120 002 – od poniedziałku do soboty w godz. 8:00-22:00  
• Centrum Praw Kobiet, tel. 22 621 35 37, od poniedziałku do piątku w godz. 10:00-16:00, telefon interwencyjny: 600 070 717  
• Stowarzyszenie Lambda Warszawa, Telefon zaufania dla osób homo- i biseksualnych, tel. 22 628 52 22, od poniedziałku do piątku w godz. 18:00-21:00 
• Instytut Psychologii Zdrowia, Telefon zaufania dla osób cierpiących z powodu uzależnień behawioralnych, tel. 801 889 880, od poniedziałku do niedzieli w godz. 17:00-22:00 
• 116 123 – Kryzysowy Telefon Zaufania dla Dorosłych, dostępny codziennie w godz. 14:00 – 22:00 
• 800 080 222 – całodobowa infolinia dla dzieci, młodzieży, rodziców i nauczycieli 
• 22 594 91 00 – Antydepresyjny Telefon Zaufania Forum Przeciw Depresji 
• 800 012 005 – Telefon Pogadania, wsparcie dla samotnych osób starszych, czynny codziennie w godz. 15:00 – 20:00  
• Stowarzyszenie Miłość Nie Wyklucza – działające na rzecz wprowadzenia równości małżeńskiej dla par osób tej samej płci oraz budowania społeczności LGBT+ w Polsce 
• Grupa Stonewall – organizator Poznań Pride Week oraz Marszu Równości, zrzesza osoby, które zgodnie popierają postulaty równouprawnienia par osób tej samej płci oraz walczą z dyskryminacją i przemocą 
• Kampania Przeciwko Homofobii – organizacja pozarządowa, która zajmuje się przeciwdziałaniem przemocy i dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. 

 

Przypisy

1. LBGTI – lesbijki, geje, osoby biseksualne, transpłciowe i interpłciowe 
2. https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Sytuacja_prawna_raport_ZRT.pdf
3. Ranking ILGA Europe – bada poziom równouprawniania osób LGBTI żyjących w Europie, więcej: https://kph.org.pl/polska-homofobicznym-liderem-ue/ 
4. https://mnw.org.pl/oswiadczenie-polskiego-towarzystwa-seksuologicznego/ 

 

Źródła

1. Miłosz Hodun, Michał Sawicki, Michał Tęcza, GOOD SEX ED, dostęp: https://www.freiheit.org/sites/default/files/2021-02/good-sex-ed-publication.pdf?fbclid=IwAR3i9v8DFAXh1ui5t0cAN2Ef5pmAvC2K4LDxDsXZrIuthtLYs7c8nP8WMa4
2. Sytuacja prawna osób nieheteroseksualnych i transpłciowych w Polsce, dostęp: https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Sytuacja_prawna_raport_ZRT.pdf  
3. Transseksualność i transpłciowość, Grupa PONTON, dostęp: https://ponton.org.pl/lgbtqiap/transseksualnosc-i-transplciowosc/ 

 

 

—